Toj.su
Умуман, тамоми ибодатҳо ва аҳкому аркони Ислом барои як мак-
сади асоси ва муҳим ҷорӣ шудаанд ва он ба вучуд овардани такои
илоҳӣ дар ҷавҳари шахсияти инсон мебошад. Пас аз эҷоди таҳаввули
мусбат ба сӯи худошиноси дар афкору андешаи одами ва бо паймуда-
ни марҳалаҳои гуногуни поксозии нафс, тазкияи рӯх, ва худсозии шах-
сият банда ба меҳвари такои илоҳӣ наздик мегардад. Тако меваи
имон аст. Ҳар кадаре имон ва боварҳои эътикодии банда дуруст ва
мустаҳкам гарданд, такояш низ бештар ва беҳтар мегардад. Ибодат-
ҳо ва аҳкоми илохи дар тарҳи худсози ва такомули шахсияти инсон
коромадтарин василаи илоҳӣ мебошанд.
Дар хотимаи тамоми оятҳое, ки фарзияти ибодатҳо ва ё машруия-
ти аҳкомро баён медоранд, ба ибораҳои «лаъаллакум таттакун» (то
тако намоед) ва монанди он бармехурем. Ин ибораҳо ҳадафи маш-
руият ва фарзияти ибодатҳои илоҳӣ ва аҳкоми шариатро баён мена-
моянд, ки он ба вучуд омадани малакаи тако дар ботини инсон ме-
бошад. Тако ин ҳамон неруи илоҳӣ ва виҷдони имони дар ботини ин-
сон аст, ки шахсияти ӯро дар тамоми муносибатҳои зиндаги идора ва
танзим менамояд. Одамиро ба некиҳо ҳидоят ва аз бадиҳо боз медо-
рад. Дар фитрати вай решаҳои одамият, дарки зебоишиноси ва ҳисси
масъулиятнокиро устувор мегардонад ва инсонро одами шукргузор
месозад.
Куръони карим дар хотимаи ояти фарзияти руза ҳадафи асли ва
ҳикмати фарз гардидани ин барномаи ибодатиро низ ба вучуд омада-
ни малакаи тако, ҳисси парҳезгори ва виҷдони худошиносонаи инсо-
ни дар калби шахси рузадор гуфтааст. Худованд бо поягузории бар-
номаҳои ибодати ва низоми комили худопарасти мехоҳад дар ботини
инсон ҳисси баланди хештаншиноси, завки зебоипарасти ва саликаи
камолхоҳиро таҳким бахшад ва онҳоро аз тарики ҳамин пойгоҳи усту-
вори тако ба сӯи худопарасти, риояи одоб ва аҳкоми ибодатҳо ва ба
роҳ мондани назми зебои иҷтимой бикашонад. Зеро танҳо тако аст,
ки дилҳоро бедор ва пӯё месозад ва ба одам каромат ва шахсият ме-
бахшад.
Ҳадафи аслии барномаи ибодатҳо дар Ислом ба вуҷуд овардани
пойгоҳи тако ва таҳкими пояҳои виҷдони худошиносона дар калби
одамӣ мебошад ва аз тариқи ин неруи маърифати мардумро ба сӯи
татбики дурусти барномаҳои ҳаётӣ мекашонад, на ба василаи занҷир-
ҳои ҷаҳлу нодони ва бофтаҳои хурофои
Худованд ояти фарзияти рузаро бо хитоб ба муъминони аҳли маъ-
рифат «ё айюха-л-лазина оманӯ» (эй касоне, ки имон овардаед) шуруъ
ва бо «лаъаллакум таттақун» ва «лаъаллакум ташкурун» хотима дода-
аст ва дар миёнаи он ду қисмат «кутиба ъалайкуму-с-сиём»-ро карор
додааст. Ин ба он маъно аст, ки: Эй муъминони бомаърифат! Рузаи
моҳи Рамазон бар шумо фарз гардонида шуд, то дар расидан ба тақ-
вои илохи шуморо ёри ва кувват бахшад.
Дар ин ҷо чи тавре мебинем, Худованд хитоби худро бо садои ши-
рини: «Эй ах,ли имон» ооз ва бо хулосаи матлуб ва бо зеботарин ме-
ваи имон, яъне тако хотима додааст. Тако рӯҳи имон ва сирри сао-
дати инсон аст. Вакте сухан аз имон ва тако ба миён омадааст, ин худ
бо сароҳат гуёи он аст, ки руза танҳо дар худдории одам аз хурдану
нушидан ва наздикии заношавҳари хулоса намегардад, балки худдори
аз тамоми кирдору гуфторе, ки бо ҳақиқати имон, рӯҳи фазилату тақ-
во ва мурокабати Худованд мухолиф ҳастанд, ҳадафи аслии рузаро
ташкил медиҳад.
Бар ҳамин асос, рузадороне, ки аз ири Худованд тарсу ҳарос ва
ё умед дошта бошанд ва ё дар фикри содир намудани гуноҳе ва ё ҷино-
яте бошанд ва ё бар зидди арзишҳои дини Худо ва аҳли имон мубо-
риза баранд ва даст ба фитнаву фасод зананд, рузаи онҳо беҳосил ва
бемаъност.
Ҳамчунин касоне, ки барои эҷоди тафрикаву парокандаги дар ми-
ёни мусалмонон талош меварзанд ва бо гуфтор ва андешаҳои манфии
худ заминаи парокандагии мусалмононро ба вуҷуд меоваранд ва ё ба
аҳли фасод ҳамфикри ва наздики менамоянд, рузаи онҳо беҳуда буда,
ҳеҷ нафъе барои онҳо ба ҳамроҳ надорад.
Одамоне, ки аз манофеи умуми мусалмонон суи истифода менамо-
янд ва молу дороии мардумро дар манфиатҳои шахси ва ангезаҳои
шаҳвонии худ ба кор мегиранд ва ё бо дасту забон ва ё қалами худ
ҳарими муқаддасоти дини илоҳӣ ва шарафу обруи мардумро мавриди
ҳуҷум ва беэҳтироми карор медиҳанд, рузаи онҳо ботил ва бенатиҷа
аст. Агар ин кабил одамон сифатҳои манфи ва ҷанбаҳои салбии шах-
сияти худро ислоҳ насозанд, максад ва мафҳуми руза дар онҳо та-
ҳаққуқ наёфтааст.
Рузадоре, ки дар зарфи як моҳи Рамазон нафси худро аз хикду ку-
дурат, ҳасаду бухл ва бадбинии дигар мусалмонон пок насозад ва аз
таъсироти созандаи руза баҳраманд нагардад, аз мағфирати илоҳй ва
имтиёзоти дигаре, ки Худованд барои бандагони худ дар ин моҳ пеш-
бинй намудааст, бенасиб мегардад. Расули Худо (с) мефармояд: «Рӯз-
о душанбе ва панчшанбе (-и хар хафта) дархои б؛!
шаванд – ва дар ривояте – амалхои мардум арза дошта мешаванд, пас
хар бандае, ки ба Худо чизеро шарик наёварда б؛ош1а1д٠ магфират
мешаваб, магар касе, ки дар байни вай ва бародараш бадбинӣ ва
те вучуд дошта бошад – ва дар ривояте – магар ду нафаре, ки якдигар-
ро тарк карда бошанд. Пас дар хаққи о>ни؛о гуфта мешавад: Хар дуро
бозгардонед, то бо якдигар оштӣ намоянд».26 Пас ин сарнавишт дар
моҳи Рамазон низ барои чунин одамоне ҳатмй мебошад.
Бинобар ин, шахсе, ки танҳо холаби берунии рузаро риоя мена-
мояд, вале аз мафҳуму мақсади он бехабар аст, рузааш ҳеҷ нафъе ба-
рои ӯ надорад. Худдорй аз хурдану нушидан ва ҳамбистарй ин танҳо
ҷанбаи зоҳирии руза мебошад ва он барои инсон дарс ва васила (ме-
ханизм)-е ба шумор меравад, то аз тамоми аъмоли бад, рафтори но-
шоиста, гуфтори бемаъно ва ғайра худро нигаҳ дорад. Паёмбар (с) ме-
фармояд: «Ҳар касе сухан (-он)-и дурӯг (тӯхматомез ва нописанд) ва
хамчунин амал ба он (-ҳо)-ро тарк нанамояб, Худованд н1И1€؛٦؛е ба тарки
хӯроку ша1ро٠б٠и в؛О1й (я٦»не н е ба рӯзаи вай) надорад».
Дар ҷои дигар мефармояд: «Эй чи басо рӯзадорест, ки аз рӯза ба
гайри гуруснагиву ташнагӣ чизе насибаш нюг01؛؛Ш1т1а1а1ст ва чи басо Ш101б|-
зиндадорес ки аз хиёми Ш101б1а1Ш 1П01Н1Х؛о хамон бехобӣ насибаш гашта-
аст».28 Ҳамчунин он Ҳазрат (с) мефармояд: «Агар касе аз шумо рӯза-
дор бошаб, бехудагию гавго ва дуруштӣ нанамояд. Агар касе хам ӯро
дашном д٠и1Х؛а1д ва ё ба ӯ намояд, ба ӯ бигӯяд: Ман рӯзадор
хастам…» .29
Ҳамчунин мефармояд: «Рӯза танхо аз худдорӣ аз хӯрдану нӯшидан
иборат нест, балки он худдорӣ аз лаХву беХудагӣ, бадрафторӣ ва носа-
27 Саҳеҳи Бухорй, 1903, 6057. Сунани Абудовуд, 2362. Сунани Тирмизй, 707. Суна-
зогӯиро мебошаб. ин, касе туро (ба вақти р а
дашном диҳад ва ё бар ту цаул намояд, бигу: Ман рузадорам».30
Рузаи макбул рузаест, ки сохиби худро ба таквои илохй наздик со-
зад. Дар чунин ҳолат аст, ки дуъоҳо, орзуҳо ва некиҳои вай кабули
даргохи Ҳак мегарданд. Худованд мефармояд: «Худованд (аъмол ва
ибодатхо)-ро танхо аз бандагони ботаквои худ мепазирад».
