Навъҳои назр

Назр ду навъ аст:
1. Назри мутлақ ва он назрест, ки аз қайди замон ва макон холи аст, яъне ба замон ва маконе муқайяд (вобаста) нашудааст. Ин гуна назрро дар кадом замон ва маконе анҷом диҳад, ҷоиз аст. Масалан, агар бигуяд: Барои Худо бар ман ду ракъат намоз, онро дар ҳар замон ва маконе анҷом диҳад, назраш ба ҷо меояд. Муайян кардани замон ва макон барои назр аз назари шариат эътиборе надорад ва онро метавонад ба таври мутлақ ба ҷой оварад. Масалан, агар касе назр кунад, ки моҳи раҷабро рӯза медорад ва ба ҷои он моҳи шаъбонро руза дорад, назраш адо меёбад, касе гузоридани ду ракъат намозро дар Макка назр кунад, онро дар ҳар ҷое бигузорад, дуруст аст, агар маблағеро барои факири муайяне назр намояд, онро ба ҳар фақире бидиҳад, назраш адо меёбад. Ривоят шудааст, ки: «Рӯзи фатҳи Макка марде бархост ва гуфт: Эй Расули Худо (с), ман барои Худо назр кардам, ки агар Худованд барои ту фатҳ «юмю, дар Байтулмукаддас ду ракъат бигузорад. (Расули Худо (с)) фармуд: (Онро) дар ҳаминҷо бигузор؛ Он мард суханашро боз такрор намуд ва Расули Худо (с) фармуд: (Онро)
дар ҳаминҷо бигузор. Он мард суханашро бори такрор кард. (Расули Худо (с) ин бор) фармуд: Набошад, худат медонӣ!».Дар ин навъи назр шахсе метавонад бар худ воҷиб гардонад, ки
масалан, барои Худо ду ракъат намоз мегузорам ё ду рӯз рӯза мегирам ва ё чорвое забӯ, менамоям. Чи тавре зикр гардид, агар барои анҷоми он замон ва макони муайянеро дар назар гирад ҳам, он ба таври мутлақ эътибор дорад, ба ҷуз рӯза. Вақте барои рӯзаи назри рӯз ва замони муайянеро, ба мисли рӯзи душанбе, масалан, дар назар гирад, онро назри муайян мегуянд. Агар онро дар ғайри рӯзи таъйиннамудааш ба ҷой оварад, дуруст мегардад, вале вқте онро дар рӯзи муайян ба ҷой овард, дигар бастани ният аз шаб шарт нест.
2. Назри мутллақ (вобаста) ба шарт ва он ду қисм аст: а) Назри муаллак (вобаста) ба шарте, ки вуқуи онро мехоҳад, масалан, бигуяд: Агар Худо ба ман писар ато намояд ё аз бемориам
шифо ёбам ва ё оибам ба саломат баргардад, дах, рӯз рӯза мегирам. Дар ин сурат вақте шарт таҳаккуқ ёбад, вафо ба назр воҷиб мегардад. Агар пеш аз таҳаққуқи шарт назрашро ба ҷой оварад, он эътиборе надорад;
б) Назри муаллақ ба шарте, ки ба вуҷуд омадани онро намехоҳад, масалан, бигуяд: Агар бо фалони сухан гуям, барои Худо бар ман таоми даҳ, мискин. Ин ибора ба зоҳир назр аст, вале маънои қасамро дорад. Бинобар ин, вақте бо фалони сухан гуфт, ихтиёр дорад, ки ба наз-
раш вафо намояд ва ё каффорати шикастани савгандро пардохт кунад. Ҳар ду навъи назри муаллақ назри муайян ба шумор мераванд, зеро барои таҳаққуқи шарт замон ва маконе зарурат дорад ва пас аз замони таҳаққуқи он вафо ба назр воҷиб мегардад. Аммо он корҳое, ки бо номи нарзи мурдагон дар назди кабри баъзе бузургон ба хотири наздики ба онҳо аз сӯи мардуми авом анҷом дода мешаванд, бо иҷмои уммати Ислом ботил ва ҳаром ҳастанд, ба мо-
нанди пул, динору дирҳам, шамъу равн, забҳи чорво ва ира. Зеро он барои махлуқ назр шуда, дар ҳоле ки назр танҳо барои Худо ҷоиз аст, ба ин маъно, ки назр ибодат аст ва ибодат барои ғайри Худо ҷоиз нест. Илова бар ин, шахсе, ки барояш назр шудааст, кайҳо фавтида ва дигар чизеро ба моликияти худ дароварда наметавонад ва аз ҳама сахттар он ки агар назрро ба ин эътиқод намояд, ки шахси дар қабр орамида ҳамроҳ, дар баробар ва ё ғайр аз Худо дар умури олам тасарруф менамояд, он куфр ва ширк аст. Вале агар бигуяд: Эй Худо, ман бароят назр кардам, ки агар беморамро шифо бахши ё оибамро баргардони ва ё ҳоҷатамро барори, ба
фақироне, ки дар назди қабри фалони нишастаанд, таом медиҳам ё барои масҷидашон бурё мехарам ва ё корҳои дигаре, ки барои кишрҳои ниёзманди ҷомеа нафъе мебахшанд, анҷом медиҳам, ба ин эътибор ҷоиз аст. Ин корҳо дар замоне бештар равнақ пайдо мекунанд, ки ҷахҳлу бемаърифати нисбат ба таълимоти Ислом дар байни мардум решадор гардад ва мардум моҳияти арзишҳои олии дини Худоро пурра дарк нанамоянд. Дини Ислом дини илму басират аст ва маҳзи ҷаҳлу бесаводи яке аз муҳимтарин ҳадафҳои онро ташкил медиҳад. Худованд ба Паёмбари акрам (с) дастур медиҳад, ки эълон намо: «Ин роҳи ман аст.
Ман ба сӯи Худо бо басират ва аз рӯи огоҳи даъват мекунам ва ҳар касе, ки аз ман пайрави намояд…». Чи тавре зикр гардид, аз назари Ислом доманаи назр хеле густар- да буда, он тамоми навъҳои ибодатҳои нафли, садақоти ири фарзи ва ҳамаи корҳои хайр ва амалҳои некеро, ки курбатан илаллоҳ анҷом дода мешаванд, дар бар мегирад. Бар ҳамин асос, агар шахсе дар бахши садақот, таом додан ва ё забҳи чорво назр кунад, онро бояд дар масрафҳои муайяннамудаи шаръ сарф намояд. Масрафҳо ва мустахиққони назр, каффоратҳо ва
садақаи Фитр ҳамон масрафҳои закот мебошанд. Касе пардохти каффорат, назр ва ё садақаи Фитрашро дар ғайри онҳо сарф кунад, онҳо аз зиммааш соқит намешаванд. Масалан, шахсе гусфанде назр кард ва онро пас аз забҳ ба фарзандони худаш ва ё сарватмандоне, ки аҳли за-
кот ҳастанд, сарф намуд, назраш адо намеёбад, бояд аз сар гусфанди дигаре забҳ, намояд.