Афкори чамъиятй ва сиёсии Мовароуннахр баъд аз истилои араб

Арабхо Мовароуннахрро истило намуда, ба сари ин мардум зулму кулфати зиёд бор карданд. Аз сиёсати халифахои Умавй, ки ба манфиати ашрофони араб сиёсат мебурданд, на танхо ахолии мулкхои истилошуда, балки ахолии хилофати араб хам норозй буд.
Аз ин норозигй истифода бурда зидди Умавиён аз солхои 30 ташвикот бурда мешуд. Дар муборизаи зидди хилофат ду гури калон иштирок карданд: ба гурухи аввал онхое дохил мешуданд,ки аз баланд шудани мартабаи ашрофи араб норозй буданд. Ба гурухи дуюм тарафдорони Алй буданд, ки ташкилоти худ- хизби шиаро ташкил доданд. ин гурух тарафдори меросй будани тахти хилофат буда, танхо авлодони Алиро ворисони хакикй хисоб мекарданд.
Гурухи мукобили Умавиён сулолаи Аббосиён ( аз номи Аббос амаки Мухммад) таъсис доданд. Дар солхои 40- рорхбарии Аббосиён ба дасти писари Мухаммад ибни Алй Иброхим ибни Мухаммад гузашт. Вай ба тамоми нохияхои тобеъи хилофат ташвикотчиёни худро фиристода, ба мардум сабуки додан ва ба идоракунй чалб кардани ахолии махаллй ваъда дод.
Махз дар ин давра дар Хуросон харакатхои оммавй зидди хилофат сар шуд. Дар Хуросон барои харакати оммавй заминахои муайан чой доштанд. Гурухи муайяни мардуми Хуросон худро аз арабхо болотар медонистанд. Ба харакати зидди байнй – Умавиён марди зираку доно Абумуслим рохбрй мекард.
Абумуслим аз Иброхим дастури рохбарии Хуросонро гирифта дар Марв ба мубориза ооз кард. Абумуслим парчами худро сиёх ва гурзро нимсиёх кард, зеро ранги сиёх нишонаи беадолатй бешавкиятии Умавиён махсуб мешуд.
Ранги сиёх нишонаи чабру ситам ва кувваи бадй буд. Ин мардуми ситамдидаро аз тамоми гушаву канор дар атрофи Абумуслим чамъ намуд.
Соли 748 маркази Хуросон шахри Марв ишол карда шуд. Соли 749 пайравони Абумуслим кисмати арбии хилофати Арабро забт карда, соли 750 пойтахти хилофат шахри Димишкро ишол карда, халифа Марвони 2 аз тахт сарнагун карда шуд. Намояндаи Аббосиён Абул- Аббос-ас- Сафох ба тахти хилофат менишинад. Аз байн рафтани як сулолаи араб ва ба тахт баромадани Аббосиён ба халк ягон бехбуди наовард. Абумуслим барои ичрои ваъдахои худ чорае наандешид. у асосан фаъолиятхои худро барои вусъати дини ислом байни мардуми Хуросону
Мовароуннахр равона карда буд. Зиёда аз он Абумуслим дар пахш намудани шуриши Шарик ибни Шайх ал-Мухрй самгузор буд.