Чакидахое аз таърихи руза

Чустан ва талаби руъяти хилол аз бегохи рузи бисту нухуми мохи шаъбон вочиби кифоя аст. Бинобар ин, намояндагони расмиидин ва пешвоёни Ислом дар хар давру замоне барои он талош мекарданд. Сютй дар «Хуснул мухозара» овардааст: Аввалин касе, ки ба ди-дани хилоли мохи Рамазон дар Миср баромадааст, козй Гавс ибни Сулаймон (в. 168 х.) буда. Хамчунин гуфта шуда, ки Абдуллох, ибни Ла-х,ика аввалин козии мисриест, ки дар минтакаи Чиза ба дидани хилол
баромадааст.Дар замони Хишом ибни Абубакр аз пул гузашта, дар богхоиИбни Абухубайш ба руъяти хилол мепардохтанд. Баъдхо дар доманаикухи Мукаттам дар назди чомеи Абуд дидбоне бо номи дидбони кози-ён сохта буданд,ки
барои дидани хилол ба он чо мебаромаданд. с Куръони карим ба тановули хурмо, ба хусус дар аснои зоймон,
тавсия намудааст, он чо ки ба Марям мефармояд: «Ва шохаи хурмороба суи худ такон бидех., хурмои тозае бар ту мерезад, пас аз он бихур вабинуш ва хуш бош!». Расули Худо (с) хам дуст медошт, ки рузаро бочанд хурмои тоза ва ё хушк бикушояд ва ин амр хикматхои зиёде дархуд дошта, ки илми тибби муосир порае аз онро кашф намудааст.Озмоишхои лабораторй нишон медиханд, ки хар сад грамм хурмодар таркиби худ 65 мг. калсий, 72 мг. фосфор, 1,5 мг. охан дорад ва интаркиботи минералии ишкорй меъдаро аз туршихои зиёд ва чисмро аззахрхои пасмонда тоза мекунанд. Арзиши иоии хар сад грамм хурмоба 352 килокалория баробар аст.Хамчунин собит шуда, ки хурмо аз витамини А анй буда, нарм-кунандаи хуби табий ба шумор меравад, кабзи меъдаро бартараф ме-созад, мушакхои чисм ва асабхоро таквият мекунад, таровати баданрохифз менамояд ва барои дасгохи гувориши заъиф нофеъ аст. Он бароиодамони дучори камхунй, беморихои сина, занони бордор ва кудаконбисёр муфид аст.Хурмо ва нушокихои мевагй хуроки такрибан омода – хазмшудаба шумор меоянд ва муносибтарин ио барои ифтор мебошанд. Ба-дан ниёзхои иоии худро дар зарфи чанд дакика аз онхо таъмин ме-
намояд, дар холе ки барои хазм ва коркарди дигар анвои хурданихозамони бештаре сарф мешавад.Агар дар замони Расули Худо (с) дар мохи Рамазон барои саха-рихурй ва дамидани субх ду азон дода мешуд, дар давраи Аббосиён пеш аз субхчамое дар куйу барзан мегаштанд ва бо садои баланд: Хезед, хезедмегуфтанд. Аз он чо ки онхо мардумро бо ибораи «куму» ва «кумо» садомекарданд, ба чамоаи «Куму» ва «Куо» машхур гашта буданд.Дар чомеи Миср муаззинон пас аз азони сахарихурй бо садои ба-ланд: Кулу вашрабу (бихуред ва бинушед!) мегуфтанд ва ин байтхоромехонданд:Айюха-н-нуввом, куму лил фалох,,Вазкуруллоха-л-лазй ачра-р-риёх!Инна чайша-л-лайли кад валло ва рох,,Ва тадоно аскаруссубхи ва лох!Ишрабу ачло, факад чоа-с-сабох! Мухаммад ибни Ахмад маъруф ба Ибни Чубайр (540-614/1145-1217) – сайёх ва сафарноманигори машхури араб дар асри дувоздах дар бораи сахарихурии ахли Макка овардаст: «Муаззин аз болои миъ-
занае, ки дар рукни шаркии Масчидулхаром вокеъ буд, бо садои ба-ланд мардумро ба сахарихурй даъват мекард ва ду навчавон низ бо ухамовоз мешуданд. Вале чун садои онхо ба махаллахои дуртар наме-расид, ходаи дарозеро, ки дар нуги он тахтачуби амудие бо ду канди-ли фурузон насб шуда буд, аз болои он мебардоштанд ва мардум бодидани онхо сахарихуриро идома медоданд. Хамин ки субх, медамид,кандилхоро дархол поин меоварданд ва садои азони субх низ аз хартараф баланд мешуд. Мухаммад ибни Абдуллох маъруф ба Ибни Батута (703-779/1304-1377), ки такрибан як аср баъд аз Ибни Чубайр гузаштааст, дар са-фарномаи худ хамин чизро аз ахли Макка гузориш додааст. Гуфта-нист, ки хайати донишмандони шахри Кембрич Ибни Батутаро даркитобхояшон амири сайёхони таърихнигор дар байни мусалмонон номидаанд. Вакте хилоли мохи Рамазон тулуъ мекард, он шаб дар Масчи-дулхаром чашне барпо мегардид, дар назди амири Макка таблхо задамешуд, бурёхои масчид иваз карда мешуданд ва дар он шамъхо ва ча-роон афрухта мешуданд.Шаби иди Рамазон ба монанди шаби бисту хафтуми он дар тамо-ми сатхи харам, манорахои он ва сатхи масчиде, ки дар болои кухиАбукубайс вокеъ буд, шамъхо ва кандилхо афрухта мешуданд. Муаз-зинон он шабро то субх ба такбиру тахлил ва зикру тасбех ва оммаимардум ба тавофу намоз ва зикру дуъо барпо медоштанд. Пас аз адои намози бомдод шитобон ба хонахо баргашта, либос-хои идона мепушиданд ва барои адои намози ид дубора ба масчид ме-омаданд. Аввалин касе ба харам ворид мешуд, банй Шайба – хочибо-ни хонаи Худо буданд. Дари хонаи Каъбаро мекушоданд ва бузургикабила дар остонаи дари он ва дигарон дар пешаш менишастанд, тоон ки амири Макка меомад. Дар мохи Рамазон чорабинихои фархангй ва барномахои пур-бори маънавие аз суи шаръ пешбинй шудаанд, ки ба фард шахсият вачомеа хувият мебахшанд. Бинобар ин, мардуми мусалмон дар тулитаърихи наздик ба якунимхазорсолаи фарханги исломй мохи Рамазон-ро ба шукухи хосе истикбол намудаанд. Тамоми чорабинихои дигарродар он канор гузошта, дар ду сатхи мардумй ва давлатй ба барпоии барномахои ибодатй ва тадорукоти хоси ин мох пардохтаанд. Мах,филхои илм, халкахои дарс ва низомияхо дар умум ва ё ба таври нисбй таътил эълон шуда ва мардум ба тиловати Куръон, ибодат, кумакудастгирии кишрхои гуногуни чомеа ва дигар барномахои худсозй ватазкияи нафс машгул мешуданд.Ривоят шуда, ки Ибни Аббос (р) дар мохи Рамазон дарси тафсир
ва хадисро канор мегузошт ва ба тиловати Куръон машгул мешуд.Имом Молик (рх,) низ дар он халкаи дарси хадисро таътил мекард ваба тиловати Куръон ва тадаббур дар оятхои он мепардохт. Имом Шо-феъй бошад, дар мохи Рамазон Куръонро шаст бор хатм мекард.Имруз низ дар кишвари Малейзия дар мохи Рамазон соатхои кордар муассисахои давлатй кам карда мешаванд ва дар шахри Кувала-лампур (Куала-Лумпур) – пойтахти кишвар дар сатххои иклимй ва давлатй аз суи хукумат мусобикахои хифз ва тиловати Куръон баргу-зор мегарданд. Дар кишвархои Бангладеш, Чибутй, Буркинафасо, Ба-
нин ва баъзе кишвархои дигари исломй ба муносибати мохи Рамазонмактабхо таътил мешаванд ва дар баъзе кишвархои дигар аз соатхои дарсй кохиш дода мешавад. Аввалин бор аз садои туп (силохи оташбор, пушка) барои огох
намудани мардум ба фарорасии вакти ифтор соли 859 хичрй дар шах,-ри Кохира истифода шудааст. Гуфтаанд, ки ба султони мамлукхо Хушкадам тупе тухфа шуд ва аввалин озмоиши он ба бегохи рузи аввали
Рамазон вакти ифтор рост омад. Мардум аз ин ходиса хушнуд гар-дида, маротиби сипоси хешро ба султон расониданд. Султон низ азистикболи онхо ба вачд омад ва садои тупи сахарихурй ва тупи имсоква ё дамидани субхро низ бар он афзуд.