Главная / Гуногун / Исмоилия чист?

Исмоилия чист?

Исмоилия – яке аз бузургтарин фиркаи шиъа мебошад, ки дар асри VIII м. ба вучуд омада, дар таърихи мамолики Шарки Наздик, Шимоли Африо, Эрону Осиёи Миёна накши муассире гузоштааст. Сабаби пайдоиши ин фиркаро сарчашмахо чунин баён кардаанд. Имоми шашуми шиаён имом Чаъфари Содик  гуё фарзанди худ Исмоилро, ки вориси у дар имомат буд, аз ин хукук махрум ва аз мартабаи имоми маъзул ва ба чои у фарзанди дигараш Мусо ал-Козимро чонишини худ таъйин мекунад. Сабаби чунин тасмим гирифтани имом Чаъфари Содик ба кавле, ба майхорх майли зиёд доштани Исмоил ва ё аз руи ахбори дигар, ки ба вокеъият наздиктар аст, пеш аз падараш вафот кардани у будааст.\ 39:154 ва 26:15\ Вале пайравонаш ин тасмими имом Чаъфари Содикро эътироф накарданд ва ба хар сурат пас аз ин ходиса низ онхо ба Исмоил вафодор монданд.

ismoilihoДуктур Хасан Иброхим Хасан муаллифи ” Таърихи сиёсии, дини, мадани ва ичтимоии ислом” бо истинод ба Хасан ан- Навбахти мегуяд, ки пайравони Исмоил марги уро пеш аз падараш инкор мекунанд ва уро чоибгардида мешуморанд ва бовари доранд, ки то охирзамон зинда хохад монд. \ 39:154\ Дар вокеъ, фиркаи исмоилия бо кадом сабабу бахонае аз шиъаи дувоздахимома чудо нашуда бошад, дар амал он заминаи идеологии харакати васеъи сиёсии мухолиф ба хилофати аббосиён буд, ки баъдтар ба нахзати доманадори к а р м а т и я табдил ёфт. Ин шуриши чуломон ва бенавоёни шахрх ва гурухи васеъи табаКоти миёна буд, ки дар ИроКу Хузистон солхои 868-883 ба вуКуъ пайваст. Он дар аввал аз тарафи Абдулло ибни Маймун ва баъдан Хамдон Кармат рохбарх карда мешавад.\ Дар мавриди заминахои иитимоию сиёсии пайдоиши ин фирКа ниг.\ 26: 7-13 ва 27: 6– 15\

Хулоса, хар чанд Исмоил соли 760, яъне пани сол Кабл аз падараш вафот кард, вале пайравони у боз вафодор монданд ва гуфтанд, ки вай вафот наёфта, балки аз назархо чоиб гаштааст ва бори дигар монанди Махдии мунтазир ба олам боз хохад гашт. Ин ба он во дошта буд, ки хатто имом Чаъфари СодиК иасади мурдаи Исмоилро дар яке аз масиидхои Мадина ба маърази назари омма гузорад. Баъзе исмоилиён дар пуршурии худ он кадар ифрот карданд, ки гуфтанд Исмоил таиассуми зоти илохист.

Аз лихози назарх асли ихтилофи исмоилия ва яКинан далели котеъи онхо бар алайхи шиаёни исноашарх иоиз нашуморидани интисоби имомат аз бародар ба бародар пас аз Хасан ва Хусайн ибн Алх мебошад. Онхо интисоби Мусои Козимро ба имомат ба иои писари Исмоил Мухаммад вайрон кардани шароити имомат мешуморанд. Исмоилиёнро хафтимомия (хафт тан) низ меноманд чун имомати онхо бо имоми хафтум, ки писари Исмоил Мухаммад аст хотима меёбад. Исмоилиёнро ботинх низ мехонанд, чун онхо аКида доранд, ки “хар зохире ботин ва хар ояте таъвил дорад”. Чайр аз ин исмоилиёнро, чунонки Шахристони таъкид карда , дар ИроК к а р м ат и я ва м а з д а к и я, дар Хуросон т а ъ т и л и я ва м у л х и д и я низ меномидаанд. Вале худашон мо исмоилия мегуянд.\12:168\

Исмоилия ба тадрии аз як фирКаи динию сиёсх ба як иараён ё мактаби илохиётию фалсафх табдил меёбад. Дар ташаккули фалсафаи исмоилия таъсири чояхои Афлотун (асри 1У пеш а.м.) ва навафлотунх (асри 111 м.) аз тариКи насрония ва Арасту дар фалсафаи табииёт (натурфилософия) мушохида карда мешавад. МувофиКи таълимоти исмоилия мабдаи ягонаи хаводиси мутааддиди олам Худо- ” ал-Чайбут-Таъоло” мебошад. Вай хеи гуна сифат (атрибут) надорад ва барои башар номуайян ва шинохтанашаванда аст. Аз ин ру ба у ибодат кардан лозим нест. Дар ин маврид чунон ки мебинем, исмоилия на танхо бо исломи расмх, балки бо навафлотуниён ва тасаввуф ихтилоф дорад, чунки инхо имкони робитаи шахсх- инфиродиро бо Худо эътироф мекунанд ва ба он боварх доранд вале исмоилия имкони харгуна шинохтро раъд мекунад. МувофиКи назарияи исмоилия Худо Зоти Кул дар холати оромх (ё сукут)-и абадист. Вай, чунон ки динхои яхудия, насрония ва ислом таълим медиханд, холиКу офаридгори олам нест.

Худо– Зоти Кулл бо иродаи азалии худ Чавхар( субстанця)-и эиодгар= А К- л и К у л л ро иудо мекунад. Ин аввалин судури -Худост. АКли Кулл дорои хамаи сифотест, ки мусалмонон ба Аллох нисбат медиханд ва сифати асосии вай илм аст. Ибодатро бояд ба у кард. Вай дорои номхои зиёд аст. АКли Кулл зинаи поёнии судур- Нафси Куллро эиод кард. Вай ноКис аст ва сифати асосии вай хаёт аст. Нафси Кулл бо эхсоси ноКисии худ майл ба камол мекунад ва аз худ судури тозае мекунад ва Моддаи Аввал=Хаюлоро иудо мекунад. Аз Хаюло Замин, сайёрахо, ситорахо, махлукоти зинда ба вуиуд меоянд. Пайдоиши Инсон аз майли Нафси Кулл ба камол вобаста аст.

Хамин тавр исмоилия хафт зинаи судур (эманация): Зоти Кулл, АКли Кулл, Нафси Кулл, Хаюло, Макон, Замон, ва Инсони Коммилро муъайян кардааст. Дар назарияи исмоилия байни АКли Кулл ва Башар ё байни олами акбар ва олами асгар таносуб мусовист. Яъне инъикоси АКли Кулл дар иахони махсус Инсони Комил мебошад. Хаким Носири Хусрав фармуда: ” Хар чи дар олами хиссх мавиуд аст, он асаре аст, аз он чи дар олами Увло \олами акбар\ мавиуд аст.” \ 9:87\

Дар таълимоти исмоилия шумораи хафт маКоми хосе дорад. Аз иумла ба чайр аз хафт зинаи судур, хафт даври нубувватро муКаррар кардаанд. Дар ин маврид низ Хаким Носири Хусрав фармуда: “Хам чунон ки бар осмони дунё хафт нур машхур аст ( Шамсу .1амару Зухайлу Муштарию Мирриху Зухра ва Аторуд ) дар осмони дин низ хафт нур машхур аст: Одаму Нух ва Иброхиму Мусо ва Исову Мухаммад” \9:87\ Даври хафтум бо зухури пайчамбари бузург ал- йойим (писари Исмоил Мухаммад) аниом меёбад.

Акли Кулл дар олами зохир бар пайчамбарон, ки н о т и К номида шудаанд инъикос меёбад ва хар нотиК дар назди худ ёваре дорад, ки гуфтахои уро ба мардум бо рохи таъвил мефахмонад. Вайро чун худ аз пеши худ чизе намегуяд с о м и т (хомуш) меноманд. Масалан, Мусо нотиК буд, бародараш Хорун дар назди у сомит, Эсои Масех нотиК буд ва Бутрус (Пётр) дар назди у сомит ва Мухаммад нотиК ваАлх дар назди у сомит буд. Дар фосилахои танаффусе, ки то пайдоиши нотиКи баъди эиод мешавад Зоти Илохх ба имомон хулул мекунад ва онхо низ хафт нафарх дар хар давраанд.

Чун ин китоб чуниоиши бахси васеъ ва хама фарогирандаи фалсафа ва таълимоти динии исмоилияро надорад, бо хамин мухтасаре, ки аз фалсафаи исмоилия баён шуд суханро кутох карда, танхо хаминро хотирнишон карданием, ки таълимоти фалсафию динии исмоилия хело печидаву мушакил аст. Бисёр мухаККиКон бар ин аКидаанд, ки зери пардаи ботингароии исмоилия афкори озодфикрию илходи нихон аст , ки бо таълимоту тасаввуроти динии суннати хеи умумияте надорад.

Дар мавриди таърихи сиёсии исмоилия низ тадКиКотхо ва арзёбихои мухталиф зиёданд. Чунон ки дар аввал ишора шуд исмоилия аз тарафи як марди эронх бо номи Абдуллох ибни Маймун, ки худро ноиби хозири имоми чоиб, яъне Мухаммад Исмоил эълон карда буд, ба маКсади сиёсх ба кор гирифта мешавад. Вай иамъияти махфие ташкил дода бар он фикр буд, ки хилофати банни аббосро сарнагун карда, худ ба тахти хилофати ислом такя занад. Харчанд ин наКшаи у амалх нашуд ва худ маибур шуд ба шимоли Шом (Сурияи имруз) фирор кунад, вале созмон ва аниуманхои махфии вай баъд аз вафоташ муваффаК шуданд, ки дар худуди соли 909 м. салтанате дар шимоли АфриКо бо номи хилофати ф о т и- м и я ба вуиуд оварданд, ки чанд аср ( аз с. 909 то с.1171 ) дар Миср, Тунис ва Шом хукмронх кунад. Давлати фотимия хар ойина яке аз бузургтарин давлати шиъаи исмоилия буд.

Яке аз фиркахое, ки аз ташкилоти сиррии Абдуллох ибни Маймун ба вуиуд омад фирКаи к а р о м а т и я буд. Пешвои онхо яке аз шогирдони Абдулло мавсум ба Хамдон Кармат буд, ки ин фирКа ба номи у маъруф гардид. Ташкилоти махфии ин фирКа дар авохири асри 1Х мелодх даст ба кор шуд ва муддате хокимияти мустаКиле дар сохили чарбии Халиии Форс ба вуиуд овард ва аз Яман то худуди ИроК дар тахти салтанати онхо Карор гирифт. Ин давлати инКилобх, ки гуфта мешавад он баъзе принципхои коммунаро доро буд, тавонист истиКлоли худро бо камоли Кудрат дар баробари хилофати Бачдод хифз кунад. Хатто дар як хуиуми худ кароматия шахри Маккаро дар мавсими хаии фатх карда, чорат намуданд ва санги сиёхи муКаддаси хонаи Каъбаро аз иояш канда бо худ бурданд ва хамчунин муддати бист сол он санг дар тасарруфи онхо буд то ин ки халифаи фотимии Миср, ки Мунтасир лаКаб дошт ва у низ аз шиаи исмоилия буд аз онхо дархост кард, ки санги муКаддасро ба иои худ боз гардонанд.

ФирКаи дигаре ки аз исмоилия баромада д у р у з и я мебошад. Ин фирКа дар асри Х1 аз доираи исмоилияи фотимх дар пайравии Мухаммад ибни Исмоили Даразх ( ваф.1019) яке аз тарафдорони халифаи фотимх ал- Хаким (салтанат аз 996-1021) ба вуиуд омадааст.Баъзе муаррихони дин Хамза ибн Алиро асосгузори ин фирКа мешуморанд. Вале пайравони ин фирКа худро м у в а х х и д меноманд. Дурузиён ал-Хакимро хамчун имоми хафтум парастиш мекунанд. Даразх, ки аз исмоилиёни форс буд ( баъзе уро турк гуфтаанд) ба Кохира омада, ба табличи чояи худ мепардозад, вале дар он ио дастгирх пайдо намекунад ва пас аз як вазъгуие , ки дар масииди иомеъи Кохира иддаъо мекард , ки дар шахсияти халифа ал-Хаким рухи илохх хулул кардааст, мавриди таъКиб ва лаънати мусалмонон карор мегирад ва бо ёрии халифа ал-Хаким ба Сурия мегурезад. Дар ин ио чояи ин фирКа хамчун идеологияи харакати озодихохии сиёсии мардуми кухистони ианубии Лубнон хайрхохиву дастгири пайдо мекунад. Пайравони ин фирКа то имруз низ дар Лубнон ва Сурия икомат доранд.

Асоси аКидавии Дурузияро Хамза ибни Алх (ваф. баъд аз 1042 ) нихода буд ва онро дар асри ХУ Йамолуддин Танухх (1417-1479) такмил намуда аст. Таълимоти космологии онхо ба исмоилия наздикаст, дар он фаКат пани зинаи судур аст, хар кадом дар яке аз пешвоёни ин фирКа таиассум ёфтааст. Масалан, судури аввалро АКл ( ё АКли Кулл) мешуморанд, ки дар Хамза ибни Алх таиассум ёфта; судури дуввум Нафси Кулл аст, ки дар Исмоил ибни Мухаммади Тамимх муиассам шудааст ва ч-ра. Таъсири таълимоти зардуштия ва масехия дар ин фирКа хело равшан аст. Он аз иумла дар масъалаи боварх ба он, ки олам ё хастх муносибати мутаКобилаи хайру шар мебошад ва хар асли кайхонх асли дигари таззодро ( чун: аКл- шайтон, нафс- нида, нур -зулмат, хикмат- иахл)- ро дорад ва боварх ба он, ки Худо метавонад дар шакли инсонх зохир шавад хувайдост. Дурузиён ахкоми шариатро риъоя намекунан ва дорои зиндагии хело ба худ махдуди ба руи бегонагон баста доранд. Холо пайравони ин фирКа дар Лубнон, Сурия ,Фаластин ва Кисман Амрико зиндагх мекунанд.

Дар асри Х1 фирКаи дигаре аз исмолия бо номи н и з ор и я ба вуиуд омад. Ин фирКа инчунин бо номи х а ш ш о ш и я ( ё худ ассосия ) низ маъруф аст. Номи охиринро ин фирКа барои он гирифтааст, ки гуё онхо Катли хафия ( террор)-ро хамчун усули мубориза бо мухолифон ва душманони худ ба кор бурда, иирокунандагони ин хукмро хашиш медодаанд. Асосгзори ин фирКа Хасан ибни Саббохи Химйарх буда, номи фирКа бо номи ан-Низор- писари калонх, валиахди имом халифи фотимиён ал- Мустансир вобаста аст. Баъди вафоти халифа Мустансир фотимиёни Миср ба ду шоха иудо шуданд. Исмоилиёни ИроК, Шом, Хуросон ва Луристон тарафдори имомати писари калонии Мустансир- Низор шуданд ва имомати писари хурдии у Мустаълиро, ки солхои 1090-91 дар натииаи зиддиятхои дарборх валиахд таъин шуда буд, инкор карданд. Таълимоти низорияро дар Эрон доъии номбурдаи исмоилия Хасани Саббох интишор дод ва тарафдорони зиёде дар Язд, Кирмон ва Табаристону Домчон пайдо кард. Хулоса баъдан у дар соли 1090 Калъаеро бо номи Аламут дар кухистони Албурзи Эрон ба даст оварда, охиста- охиста як давлати нависмоилие барКарор мекунад, ки он аз соли 1090 то соли 1256 давом карда, бо давлати салчукиён ва мучулхо сахт мубориза кардааст.

Таълимоти низория дар аксари маврид бо таълимоти исмоилия монанд аст, ба иуз он, ки низория ба тасаввуф таваииух намуда, баъзе унсурхои онро дар таълимоти худ дохил кардааст. Низория пайравони худро ба мартабахо иудо карда аст. Силсила маротиби низория иборат аст: аз имом, доъии доъиён (доъиюл дуъот), доъии кабир, доъи, рафиК, лосиК, ва фидох. Ду мартабаи охирин танхо зохири таълимоти низорияро медонанд ва ба мартабахои болох тобеъанд. Се мартабаи аввал онхое мебошанд, ки хар кадом ба Кадри манзалати худ аз ботини таълимоти низория огахх доранд.

Аксари исмоилиёне , ки то имруз омада расидаанд, аз шохаи низория мебошанд. Онхо дар Сурия, Уммон, баъзе махаллоти Эрон ва дар шимоли Афчонистон зиндагх мекунанд. Дар баъзе навохии вилояти Кухистони Бадахшон низ пайравони низория ва инчунин н о с и р и я яке аз дигар шохаи исмоилия, ки асосгузори он Носири Хусрави ёубодиёнх ба шумор меравад, зиндагх мекунанд. Бо хамин суханро дар бораи исмоилия кутох намуда, фаКат хаминро хотирнишон карданием, ки ин ио мо танхо дар мавриди маъруфтарин фирКахои ислом ва аз иумла исмоилия, маълумот додем омухтани хамаи фирКахо, шохахо ва иараёнхои мазхабх, фалсафию сиёсии ислом кори алохидаеро таКозо дорад.\ Муф. ниг. 38\

Дар борамон

Инчунин кобед

sddefault

БЕУНВОН (Без заглавия) Киссаи А.П. Чехов

Дар асри V низ, чун холо, офтоб хар сахар тулуъ ва хар шом гуруб мекард. …

222222222222222