САБАБХОИ БАРХАМ ХУРДАНИ ДАВЛАТИ ШУРАВИ

Давлати Шурави аз вакти таъсис ( 1917) то пошхури (1991) дар асоси конуни диолектики, ки ба инкишофи чамъият хос аст, арзи вучуд дошт. Барои пош хурдани Иттиходи Шурави сабабхои зиёди субъективи ва объективи буданд.
Пеш аз хама муносибати коргарон ба кор нихоят суст шуд. Ин холат дар натичаи зарбаи рухи ба мардум ба амал омада буд. Дар натичаи сиёхкорихо, ки тамоми хаёти чомеаро фаро гирифта буд, дар байни одамони поквичдон боиси рухафтодаги гаштанд.
Бекурбшавии пул, паст гаштани даромади вокеии мардум ба он оварда расонд, ки хавасмандии модди ба мехнат гум шуд. Мехнат арзиши худро гум кард. Одамони рухияи мехнатдустдошта низ аз кафои дастрас кардани манфиатхои модди барои рузгузарони шуданд.
Вайрон шудани робитахои пештараи иктисоди боиси имконпазир гаштани ташкили мехнат оварда расонд. Паст шудани эхтиром нисбат ба хокимият ва давлат ба паст шудани тартибот дар чомеа омили асосии вайрон шудани давлат буд.
Дар солхои бозсози катъи назар аз шиорхо прогрессии илми-техники дар амал суст шуда буд. Муассисахо асосан маблагро ба бехтар кардани шароити моддии коргарон сарф намуда, барои прогрессии техники маблаг намерасид. Дар натича акибмонии техники аз давлатхои мутаравди авч, гирифт. Техникаи фарсуда талаботи коргаронро каноатманд карда наметавонист.
Дар баробари омилхои дохили барои пош хурдани давлати Шурави омили беруни низ вучуд доштанд. Хануз аз зухури худ давлати Шурави ба идеология ва сиёсати чахони капиталисти мукобил меистод. Дар мархилахои гуногун шакл ва роху воситахои муборизаи зидди Шурави дигар шуда бошанд хам, максад якхел монда буд. Дар зарфи 74- соли мавчудияти давлати Шурави ин мубориза ба воситаи чанг (солхои 1918- 1920 интервенсияи харби-хоричии 14
мамлакат, солхои 1941-1945 чанги Бузурги Ватани), сиёсати чанги сард (солхои 50-70-ум), чанги рухи (санги идеологи) аз чихати иктисоди харби кашшок гардид.
Хануз соли 1910 Президенти он вактаи ИМА Д.Тафт гуфта буд: «доллархо назар ба снарядхо пурсамартар амал карда метавонанд». (Ширин В. КГБ-ЦРУ. Секретные пружины перестройки.-М, 1997.-С. 65).
Дар хакикат ИМА аз руи ин нишондод амал карда ба нияти нихоии худ расид. ИМА, пеш аз хама, мехост, ки бо хар рох иктисодиёти давлати Шуравиро хароб, маънавиёти шахрвандонро пасту захролуд гардонда сохти чамъиятиро ба нести барад. Ба ин максади ИМА бо тарафдорони худ дар Аврупо сиёсати пароканда намудани давлати Шуравиро пеш бурда дар ин самт ягон чизро дарег намедошт.
ИМА аз руи гуфтаи файласуфи Хитои Кадим Сунн-Цзи амал карда фаъолияти худро ба он равона намуд, ки барои дар байни халкдои Шурави низоъ андозад, ба фаъолияти хукумат халал расонад, хар гуна маълумотхои заруриро дастрас намуда, чавононро ба игво бармехезонд.
Сиёсатмадорони ИМА на танхо бо рохи вайронкори дар иктисодиёт, балки харида гирифтани мансабдорон, санъаткорон ва кормандони сохахои гуногун, ки ба раванди чомеа дахолат карда метавонистанд, умеди калон баста аз онхо истифода бурданд.
Яке аз омилхои асосии беруни, ки ба пошхурии давлати Шурави мусоидат намуд, ин дар дохили кишвар тайёр кардани кадрхо буд, ки онхо нисбати сохти Шурави хисси бадбинона доштанд. Инчунин, аз ходимони давлатие, ки дурандешии сиёси хиради заковати сиёсию дипломатии надоштанд, мохирона истифода бурда тавонистанд.
Мисоли ин муттахидшавии Германия ва сиёсати беандешонаи Горбачев дар Аврупои Шарки мебошад.
Сиёсати ба чанг тела додани давлати Шурави низ аз максадхои стратегии ИМА мебошад. ИМА барои касди чанги худ бар зидди Ветнам тавонистанд аз нуктаи назари геополитики чунин шароит фарохам овард, ки давлати Шурави артиши худро ба Афонистон ворид созад. Максад аз икдом ин буд, ки давлати Шуравиро хамчун давлати чангчуй дар чашми чахониён бандом кунад, аз тарафи дигар иктисодиёти давлати Шуравиро дар ин чанг сусту хароб гардонад. Барои ин Амрико на танхо кушиш намуд, ки чанг дар Афнистон кашол ёбад, балки руи рост ба мучохидини афон ёри дода аз хисоби мамлакатхои дигар коолицияи зидди Шуравиро ташкил карда буд. Максади дигари нихони ИМА аз он иборат буд, ки таъсири ин чанг ба чумхурихои Осиёи Маркази гузарад. Мисоли равшани он чанги бе маънии шахрванди дар Точикистон буд.
Максади дигари стратегияи оид ба пароканда намудани Иттиходи Шурави бевосита дар дохили давлат чанг
андохтани халкхои гуногун буд. Чанги Озорбойчону
Арманистон дар атрофи масъалаи Карабоги кухи, Гурчистону Абхазистон, Молдаваю чумхурии назди Днестр, чанг дар Чеченистон далели ин гуфтахоянд.
Хамин тарик иттиходи Шурави имконияти идора кардани чумхурихои иттифокиро аз даст дод. Чумхурихо паси хам сохибистиклолии худро эълон намуда, роххои мухталифи инкишофро пеш гирифтанд.