СОХТИ МАЪМУРИ ДАР ОСИЁИ МИЁНА (ОХИРИ АСРИ XVIII АВВАЛИ АСРИ XIX)

Чи тавре ки кайд карда шуд, охири асри XYIII ва аввали асри XIX дар Осиеи Миёна 3 давлати феодали – Бухоро, Куканд ва Хева мавчуд буданд. Ахволи сиёсии ин хонигарихо якхел буд. Дар ин хонигарихо хокимияти маркази суст ва ахволи оммаи халк токатфарсо буд.
Дар сари давлат амир (Бухоро ва хони Куканд) меистоданд. Хокимияти хон ва амирон номахдуд буд. Ягон органи интихобе, ки аз болои фаъолияти онхо назорат барад, вучуд надошт. Дар замони амри Шохмурод шуро, ки аз якчанд кас иборат буд, амал мекард ва дар халли масъалахо ширкат меварзид. Аммо ин шуро характери маслихати дошта, карор аз тарафи амир бароварда мешуд. (История
Таджикского народа.- Ч. II.- С.68).
Дар аморати Бухоро баъд аз амир – Атолик меистод, ки тамоми корхои иктисодию сиёси ва маъмуриро дида мебаромад. Корхои хочаги, маъмури ва хироч, чамъкуни дар ихтиёри Кушбеги буд. Корхои молиявиро закотчии калон мебурд. Девонбегихо дар ихтиёри у буданд. Масъалахои хадядихи ва инъонбахши дар ихтиёри парвоначи буданд. Ба корхои чосуси кукалтош замон рохбари мекард. То замони Шохмурод идорахои кабули арзу шикоят мавчуд надошт, бинобар ин, хукми кози катъи ва раднашаванда буд.
Яке аз вазифахои хосро Раис ё худ мухтасиб ичро мекард. Вай ба риоя расму оини дини ислом, хондани намоз ва гирифтани руза назорат мекард. Аз солхои 30-юми асри XIX баъзе вазифахои Кушбеги ба ихтиёри Раис гузоштанд. Нуфузи Раис дар идоракунии давлат баланд гардидУ сиёсати хоричии давлатро муайн мекард. Баркарор кардани муносибат бо давлатхои хоричи ва таъин кардани сафирон ба ихтиёри Раис гузошта шуд.
Масъалаи тартиботи чамъияти (вазифаи полисияро) дар ихтиёри Курбоши ё мухтасиб (баъзан миршаб) гузошта шуда буданд. Масъалаи таксимоти об дар дасти мироб буд, ки дар шароити Осиёи Миёна дар зироаткори сахми асоси бозй мекард.
Дар аморати Бухоро ва хонигарии Канд рониён дар хаёти сиёси сахми калон доштанд. Гайр аз ин, дар давлатхои феодали Осиёи Миёна закотчии калон, козикалон,
сардорони вилоятхо (хоким, бек, нокиб, саркор, амин, даха, сада, мироб ва гайрахо) мансабдорони асоси дар зинаи давлатдори ба хисоб мерафтанд.
Аз чихати маъмури давлат ба бекигарихо (аз чумла Бухорои Шарки – кисми маркази ва чанубии имрузаи Точикисон) ба вилоятхо ва туманхо таксим мешуданд.