ЦАРОР ДАР БОРАИ ПО1ХРДАНИ ИТТИХОДИ ШУРАВИ

Иттиходи Шурави давлате буд, ки халкхои гуногуни дорои маданият, дарачаи иктисоди, анъанахои мухталиф доштаро дар доираи идеологияи коммунисти муттахид намуд. Дар баробари суст шудани таъсири идеологияи хизби шиорхои милли боло рафт. Аввалин шуда барои ба даст даровардани истиклолият чумхурихои назди Балтика Литва, Латвия ва Эстония муборизаро сар карданд.
Масъалаи ба даст даровардани истиклолият дар анчани 1-уми депутатхои халкии РСФСР (мохи май-июни соли 1990) мавриди мухокима карор гирифт. Дар ин анчан депутатхо ба хулосае омаданд, ки шарти пешрафти иктисоди ва мадании халкхои Россия ин ба даст даровардани
истиклолияти комил мебошад. Чунин карор аз тарафи Шурои Олии чумхурихои Белоруссия ва Украина хам кабул карда шуд.
Гарчанде, ки дар асоси конуни асоси ба чумхурихо истиклолияти комил дода шуда бошад хам, дар амал иттиходи Шурави давлати унитари буд.
Барои амалан нигох доштани давлати ягона рохбарияти Шурави мохи марти соли 1991 райъпурсии умумииттифоки гузаронд. Дар райъпурси 9- чумхури ба айр аз се чумхурии назди Балтика, Гурчитон, Арманистон ва Молдавия иштирок карданд.
Дар натича аз чор кисм се кисм барои нигох доштани иттиходи Шурави райъ доданд. Махсусан дар Осиёи Миёна аксарияти мардум тарафдори давлати ягона раъй доданд.
Ба ин нигох накарда вазъияти мамлакат то рафт тезу тунд мегашт. Мохи марти соли 1991 шахтиёрхои хавзахои калонтарини мамлакат корпартои карда талабхои сиёси: истеъфои Горбачев, пароканда кардани Шурои Оли ва съезди намояндагони халк ва супоридани хокимият ба ихтиёри Шурои Федератсияро ба миён гузоштанд.
Барои муътадил гардонидани вазъият рохбарияти давлат карор дод, ки шартномаи иттифоки тайёр карда шавад. Охирхои мохи апрели соли 1991 бо иштироки Горбачев ва рохбарони 9-чумхури дар бораи бастани шартнома гуфтушунид шуда гузашт.
Дар ин вакт як кисми рохбарони хизби, давлати ва харби ба вазъияти ба амал омада муросо кардан нахоста 19-август ба воситаи радио ва телевизион дар бораи аз вазифа озод кардани Горбачев ва ба дасти комитети давлатии холати фавкулода гузаштани хокимият хабар доданд. Ба хайати комитети давлатии холати фавкулода (ГКЧП) ноиби президенти ИЧШС Г.Янаев, раиси парлумон Лукянов раиси шурои вазирони ИЧШС В.Павлов, раиси комитети бехатари В.Крючев ва вазири корхои дохили Б.Пуго ва дигарон дохил шуданд. Онхо хостанд, ки бо ёрии кувваи харби фаъолияти ГКЧП –0 чори кунанд, лекин максади онхо амали нагашт.
Рузи 19-август Ельцин бо фармонхои хукумати РСФСР фаъолияти ГКЧП-ён табадуллоти давлати маънидод карда, карорхои онро гайриконуни арзёби намуд. Рузи 21-август дар сессияи Шурои Олии РСФСР, амалиёти ГКЧП махкум карда шуда, аъзоёни он ба хабс гирифта шуданд. Аз ин давра кушиши истиклолиятхохии чумхурихое, ки барои бастани шартномаи нави умумииттифоки тайёр будани худро изхор карда буданд, дучанд зиёд гардид.
5-сентябри соли 1991 дар анчумани намояндагони халкии ИЧШС органи рохбарикунанда Шурои Давлатии ИЧШС таъсис дода шуд, ки аз тарафи он барои нигох доштани Иттиходи Шурави кушиш ба назар мерасид.
Лекин мавчи чудоихохи хамоно бо суръат давом мекард. 14- ноябр рохбарони чумхурихои Руссия, Белоруссия, Озорбойчон, Кокистон, Кириистон ва Точикистон дар бораи ташкил додани Иттиходи давлатхои мустакил (ССР) изхори акида намуда карор доданд, ки то охири соли 1991 Шартномаи нави иттифок тайёр карда шавад. 8-декабри соли 1991 рохбарони Федератсияи Руссия, Украина ва Белоруссия (Ельцин, Кравчук ва Шушкевич) дар бораи ташкил додани иттиходи давлатхои мустакил (СНГ) шартномаро имзо карданд. 21 -декабр дар Алмаато рохбарони Россия, Белоруссия, Украина, Озорбойчон, Кокистон, Кириистон, Туркманистон, Точикистон чамъ омада, дар бораи пошхурдани Иттиходи Шурави деклоратсия кабул намуданд. Нихоят 25-декабр Горбачев дар бораи хамчун президенти ИЧШС аз вазифа истеъфо дода ба карор имзо гузошт.
26-декабр 1991 палатаи Шурои Оли ИЧШС дар бораи пароканда шудани Иттиходи Шурави Деклоратсия кабул намуд.
Хамин тарик Давлати Шурави, ки 25-0ктябри соли 1917 дар натичаи алабаи инкилоби сотсиалисти ташкил ёфта, аз мохи декабри соли 1922 Иттиходи чамхои Шуравии Сотсиалисти (СССР) ном гирифта буд, 26-декабри соли 1991 пароканда гардид.