Home / Ilm / PAYDO SHUDANI MATBUOTI DAVRI VA SAHMI ON DAR HARAKATHOI INSIIOBB

PAYDO SHUDANI MATBUOTI DAVRI VA SAHMI ON DAR HARAKATHOI INSIIOBB

Dar tashakkuli afkori siyosii khalqi tochik matbuoti davragi sakhmi kalon bozid. Avvalin namunai nashriyaho dar Osiyoi Miyona varaqayu khitobnomaho budand, ki az Russiya ba aholii mahali dastras meshudand. YAke az avvalin varaqaho «Maktub az Peterburg» nom dosht, ki 7-mai soli 1901 dar Huchand paydo shud.
Avvali soli 1903 dar Osiyoi Miyona, az chumla dar Huchand varaqahoi guruhhoi sosial-demokrathoi rus pahn shudand. Okhirhoi soli 1904 va ibtidoi soli 1905 tashkilothoi mahali sosial-demokrathoi Turkiston imkoniyati nashr kardani khitobnomaho va varaqahoro paydo kardand.
Avvalin nashriyai pinhonkoroni sotsial-demokrathoi Turkiston bo nomi «Rabochiy» 20 sentyabri soli 1905 dar shahri Toshkand intishor yoft. Ruznoma raviyai bolsheviki doshta, khonandagonro ba muborizai ziddi hokimon va mustamlikadoron davat menamud. Ruznoma to mohi fevrali soli 1906 nashr meshud.
Dar Qizil-Avrot ruznomae bo nomi «Rabochiy listok» chop meshud, ki az nigohi mavzu va raviyai siyosi idomai ruznomai «Rabochiy» bud. In ruznoma to mohi oktyabri soli 1906 nashr meshud.
Dar in davra dar shahrhoi gunoguni Turkiston nashriyahoi digar bo nomhoi: «Samarkand» (10 apreli soli 1904 to bahori soli 1907), «Rusaki Turkiston» (solkhoi 1878 to avgusti soli 1906), «Askhabod» (yanvari soli 1899 to mayi soli 1918) chop meshudand, ki dar harakathoi inkilobii solhoi 1905-1907 hissai arzanda guzoshtand.
Dar okhiri soli 1905 va ibtidoi soli 1906 dar Turkiston yak qator nashriyahoi khususi ba miyon omadand, ki onhoro burjuaziyai nav tasisi kishvar nashr menamudand, ki aksari onho raviyai turkparastona doshtand. (Usmonov I., Davronov D. Tarikhi matbuoti Tik.- Dushanbe, 1997). YAke az in guna nashriyaho «Tarchumon» bud, ki az ruzi avvali tasisyobi to shumorai okhirinash dar baroi ustuvorii vahdati millati turkzabon khizmat namuda, onro dar bayni khonandagon targibu tashviq mekard.
Bo tasiri «Tarchumon» aksari rushanfikroni Osiyoi Miyona az kabili Munavar Kori va Mahmudkhucha Behbudi, baroi muttakhid kardani neruhoi ichtimoi andeshahoi panturkizm kushish mekardand.
Omili digari paydo shudani matbuoti turki dar Osiyoi Miyona tasiri rushanfikroni totor ast. Totorho az yak taraf hamchun namoyandai khalkdoi turknajod afkori turkiyonro dar Osiyoi Miyona ovarda boshand, az tarafi digar onho vositai payvandi mardumi Osiyoi Miyona, az chumla tochikon bo rusho budand. Zero dar hamai muassisahoi davlatii Russiya aksariyati tarchonho az totorho budand. Mardumi koraftodai tochik, ki dar muassisoti davlatii rus kor mekardand va zaboni rusiro namedonistand, khudro machbur mesokhtand, ki zaboni turkiro omuzad. In omil ba sarnavishti badinai Osiyoi Miyona ham tasiri amiq guzosht. Az tarafi digar boshad sababgori ba vuchud omadani matbuoti turki gardid.
Hamin tavr mokhi noyabri soli 1905 avvalin nashriyai millii gayri davlatii Osiyoi Miyona ba nomi «Taravdi» az nashr baromad.
Badtar yak silsila ruznoma va machalaho az qabili «Tuochchrat», «Hurshed», «Osiyo», «Vakt», «Irshod» tasis yoftand.
Avvalin nashriyai tochiki «Bukhoroi SHarif» bud, ki shumorai yakumi on 11-marti soli 1912 az chop baromad. Ruznoma to 2-yanvari soli 1919 faoliyat namud. Ruznoma dar tarikhi afkori siyosi va farhangii khalki tochik nakshi bosazo guzosht. Besabab nest, ki 11-mart dar Tochikistoni sokhibistiklol ruzi matbuot elon shudaast. Ruznomahoi «Samarkand», «Zarafshon», «Tang» (SHafak), «Kutulush», (Ozodi) va machalai «Oyina»- nashriyahoi kharakteri sotsial – demokrati doshta budand.

Dar boramon

Инчунин кобед

jubron-xalil

Jubron Halil Jubron

JUBRON HALIL JUBRON yake az  navisandagoni ovozadori arab buda,  soli 1883 dar dehai Bashrai Lubnon  …

222222222222222