Home / Ilm / Vaziyati iqtisodi – ijtimoii nohiyahoi CHanubi SHarki va Markazii Tikiston to istiloi Amorati Bukhoro. Tarikhi siyosi. CHoygirshavii khalqi tojik.

Vaziyati iqtisodi – ijtimoii nohiyahoi CHanubi SHarki va Markazii Tikiston to istiloi Amorati Bukhoro. Tarikhi siyosi. CHoygirshavii khalqi tojik.

Dar okhiri asri XVIII ibtidoi asri XIX hamono dar tarikhi khalki tochik parokandagii siyosi davom mekard. Halki tochik dar bayni davlathoi feodalii Osiyoi Miyona va Afoniston taqsim shuda, dar holati chudoi va parokandagii siyosi hayoti dakhshatangez az sar meguzarond.
Tochikon dar Afniston kismi asosii aholiro tashkil doda, dar Kobul, CHalolobod, Kukhison, Panchsher, Nichru, Kungra, Host va digar shahruviloyatho zindagy mekardand.
Dar davlathoi feodalii Osiyoi Miyona (khonigarihoi Bukhoro va Kukand) tochikon aholii asosii shahrho va viloyathoro tashkil medodand, dar muzofothoi kukhii khonigariho tanho tochin istiqomat mekardand.
Parokandagii siyosi feodali, ki dar tarikhi khalki tochik az oziri asri H , az davrai parokada shudani davlati Somoniyon sar shud, dar nimai duyumi asri XVIII boz ham vusat yoft. Mammadrakhimbi kushishi menamud, ki Hisor, Kubodiyon, Panchakent va Urotepparo ba zeri tasarrufi khud darorad. Dar davrai saltani amir SHokhmurod ( ibtidom asri XIX ) niz chunin kushish karda shud. Viloyathoi Huchand va Uroteppa muvaqatan ba kalamravi Bukhoro dokhil shuda, dar davrai minbada maydoni muborizai bayni Bukhoro va Quqand gardidand.
Vakte, ki mangitiyon dar taloshi hokimiyat ba muborizahoi dokhili band budand, shokhi afon Akhmadshoh (1747 – 1773) dar nimai asri XVIII (1750 – 1752) Balkh, Adkhoy, Maymana, Akhcha, SHibirkhon, Qunduzro, ki aksariyati aholii in viloyatho tochikon budand ba tasarrufi khud darovard. Badtar Badakhshon ham tar takhti nufuzi siyosii Afoniston karor girift. Daro asri XIX kismi ziyodi zaminhoi sokhilhoi chapi daryoi Amu voqe gardida, ki tochikon dar in mintaha bartariyat doshtand ba khayati davlati Afgoniston dokhil gardid.
Baroi nokhiyahoi SHimolii Tochikistoni imruza dar okhiri asri XVIII va asri XIX dar bayni Quqand va Bukhoro changhoi tuloni meraftand. Dar nimai asri XIX rayonhoi Konibodom, Isfara va Asht dar tasarrufi Quqand muborizai shadid meburdand. Tanho dar muddati 50 – 60 sol Uroteppa ziyoda az 40 dafa tokhtutozi amironu khonhoro az sar guzaronida, 23 marotiba hokimonash ivaz shudand.
Dar nimai avvali asri XIX nohiyahoi markazi, chanubi va SHarkii Tochikistoni hozira mulkhoi mustakil buda, az tarafi hokimoni chudogonai feodali idora karda meshudand. Viloyathoi sargakhi daryoi Amu az hokimiyati Bukhoro ruy gardonida, ba hokimigarihoi mustkil Rushon, SHugnon va Vakhon taqsim shuda budand. Badakhshon mustakil buda, mulkhoi feodalii Karoteginu Darvoz dar zeri itoati miri Darvoz mutakhid shudand. Hisoru Kulob niz mustakil budand, ammo dar okhiri nimai yakumi asri XIX munosibathoi bayni onho tezu tund gardid.
Az solhoi 60 umi asri XIX parokandagii siyosii khalki tochik dar natichai istiloi Rossiyai podshokhi dar Osiyoi Miyona boz ham purkuvvattar gardid.
Dar nohiyahoi tochiknishin dar barobari khalki tochik boz bisyor avlodu kabilahoi turkzabon zindagi mekardand. Az sari XVIII sar karda dar nohiyahoi markazi va chanubii Tochikiston kabilahoi turk, kungurot, yuz, marka, barlos, karluk, laqay, Qataoni uzbek badi tochikon az chihati shumorai aholii choi duyumro megiriftand. Dar Qarotegin, Hisor va Pomiri SHarki baze az qabilahoi kirgiz sukunat doshtand. Dar vodii Vakht dar nimai asri XVIII az CHorchuy bodiyanishinoni turkman kuchida omadand. Dar har du khonigarii zaboni tochiki zaboni davlati bud. Tamomi korguzori ba zaboni tochiki ichro karda meshud.
Honi okhirini CHoniyon Abdulfayzkhon az sababi ayshu tarabi bepoyon mashgul shudanash az ukhdai idorakunii davlat baromada natavonist. In bud , ki kori davlat ru ba inkiroz nihod har kass tamai sardori, har fard arazi rohbari dosht.
Dar chunin vaziyati besarusomon tokhtutozi achnabiyon ba mulkhoi Movarounnahr sar shud. Masalan: bodiyanishinon dar zarfi solhoi 1723 – 1730 vodii Zarafshonro ba
kharobazor tabdil dodand. SHohi Eron Nodirshohi Afshor dar soli 1740 az rohi Balkh va CHorchuy ba Movarounnahr dokhil shud.
Dar chunin vaziyat tabaqai ashrofi qabilai mangit imtiyozi ziyod paydo karda, hokimiyati khoniro toraft beshtar ba etibor namegirift. Nodirshoh az in vaeiyat mohirona istifoda burda, baroi purzurii khud sharoit muhayyo namud. Dar in kor asosguzoroni davlati oyandai mangitiyoni Bukhoro – Muhammadhakim atolik va pisarash Muhammadrahim ba Nodirshoh kumak merasondand. Muhammadhakim, ki az tarafi khoni CHoniyon Abdulfayzkhon baroi guftushunid ba nazdi Nodirshoh firistoda shuda bud, pas az boz gasht bo yorii u hukmroni Bukhoro tain gasht.
Pas az vafoti Muhammadhakimbii atolik pisari u Muhammadrahimbi ba kushuni purkuvvat takya karda, isyoni amironi mukholifro bartaraf namud va dar darbor mavqei khudro mustahkam namud. Bohamin baroi ivaz shudani sulolai hokim sharoiti musoid faroham rasib.
Mangitiyoni Bukhoro az davrai avali saltanati khud zapt namudani viloyathoi Markazi va CHanubu SHarkii Tochikistoni imruzaro maqsadi asosi karor dodand. Nihoyat bo kumaki Russiyai podshohi dar okhiri asri XIX ba maqsad noil gashtand.

Dar boramon

Инчунин кобед

jubron-xalil

Jubron Halil Jubron

JUBRON HALIL JUBRON yake az  navisandagoni ovozadori arab buda,  soli 1883 dar dehai Bashrai Lubnon  …

222222222222222