ДИНИ ҲИНДУИЯ

Парастишҳо ва эътиқодҳои асри ведой. Аз навъи боварии давраи тоориёй ҳиндувон мутаассифона ҳеҷ гуна осоре боқй намондааст. Асли дину оини^[1] онҳо дақиқ маълум нест. Асосан он чизе, ки аз оини бостонии Хиндустон маълум аст, ба тамаддуни баъдй– тамаддуни ҳинду ориёй мансуб аст.

Тақрибан аз нимаи дуюми ҳазораи дуюм қабл аз милод мардуме аз кӯчиҳои Осиёи Марказй, ки худро ориёй (ё ориёнй) меномиданд ба қисматҳои шимолии соҳили рӯди Хинд ворид гардида, тамаддуни наверо асос гузоштанд. Дар ҳамин давра асоси аввалин навиштаҷоти хаттии ҳиндувони ориёӣ ҳаммосаҳо ва ҷангномаҳо, ки баъдан дар ду китоб Рамаянй ва Махабхаратй ҷамъоварӣ шудаанд, ба вуҷуд меоянд. Баъдтар матнҳо ва сурудҳои мазҳабӣ Ведҳо ба миён омаданд, ки дар чаҳор китоб: Риг–Веда, Сама–Веда, Яҷур–Веда, Атҳар–Веда гирдоварй шудаанд: Ведҳо аз навиштаҳои муқаддаси ҳиндувон, ваҳйи мунзал (ё илҳоми худованд) Сурутй– «шунидашуда» ба ҳисоб мераванд.

Ригведа аз ҳама муҳимтарин китоби Ведҳо маҷмӯъае аз ашъори мазҳабӣ мебошад ва дар 10 ҷилд ҳудуди асри 8-уми т.м. гирдоварй шудааст. Аҳамияти таърихию фарҳангй ва илмии ин китоб дар он аст, ки мо аз он ҳадди ақал ҳамчун сарчашмаи забонҳои халқҳои ориёй, осори таърихиву адабии ҳиндй ва ниҳоят сарчашмаи диниву мазҳабии ориёии қадим маълумоти фаровоне ба даст меорем. Масалан, аз номҳои худоёни қадимаи халқҳои хинду–аврупой, ки дар Ведҳо омадаанд исми Худо-Падари осмон (Девус-Питар), бо Зевус (+ Питер)–и юнонй ва Жу- Питери (Юпитери) румӣ аз як решаанд ва ҳамчунин Притива- Матар – худои замин бо Гая –Матар юнонй ва худои Митра, ки эрониён низ Митра ё «Меҳр» аз як реша мебошанд ва дар назди ҳама қавмҳои ориёнӣ маъруф будаанд. Митра дар оғоз худои Офтоб ба шумор мерафтааст.

^[1]   Дар забони ҳинди калимаи «дин» нест, индуизмро низ аврупоиён фикр кардаанд, худи ҳиндуён дини худро «дхарма»-қонун, қарз, поя…» меноманд.