Хулоса

Карни XIX дар таърихи халки точик аз он чихат характернок буд, ки дар натичаи сиёсати мустамликавии давлатхои нисбатан таравдикарда, дар байни ин давлатхо пароканда шуд. Яъне парокандагии сиёсии халки точик дар асри XIX ба авчи боло расид.
Дар натичаи сиёсати мустамликави як кисми сарзамини точикон ба генерал губернатории Туркистон (кисми Шимолии имрузаи Точикистон) ва кисми нохияхои маркази ва Чануби Шаркии Тикистони имруза бо ёрии лашкари рус ба аморати Бухоро хамрох шуда минбаъд ин сарзамин Бухорои Шарки номида мешуд.
Аморати Бухоро давлати феодали аз чихати сиёси ва иктисоди кафомонда буд. Аз ин чихат дар натичаи истило шудани вилоятхои точикнишин аз тарафи аморати Бухоро дар хаёти иктисоди – ичтимоии ин минтака ягон пешрави ва тагирот ба амал наомад.Баръакс аморати Бухоро бо сиёсати мустамликавии худ, сади таравдиёти икисодии ин сарзамин гардид. Илова аз он ахволии иктисодии мардуми захматкаш боз хам вазнинтар гардид. Агар пеш аз запт шудани ин вилоятхо, мардум зулми яктарафа мекашид, баъди истило зулми яктарафа мекашид, баъди истило зулми амалдорони амир ба он илова шуд. Дар ин хусус норозигии мардум, ки ба шуру ошубхои ошкоро овардв расонд, гувохи медихад.
Амири Бухоро баъди запт намудани Бухорои Шарки сохти идоракунии маъмуриро дар ин чо чори намуд. Барои нигох доштанитартибот сарбозони худро чойгир кард.
Амалдорон аз бек сар карда то мансаби пасттарин аз руи риш ва хушмуомилаги тайин карда мешуданд. Хар кадоми онхо на барои ободонии мулк, балки дар навбати аввал гамии шахсии худро мехурданд. Чунин муносибат боиси боз хам хароб шудани иктисодиёт ва хонабурдуш гаштани ахли мехнат гардид.
Илова аз он кисми ахолии вилоятхои истилошуда дар натичаи чанг курбон гашта, кисми дигари он аз диёр фирор карданд.
Бухорои Шарки баъди истилои он аз тарафи аморати Бухоро як гушаи дурдасти аз чихати иктисоди – ичтимои кафомонда буд. Замин, ки воситаи ягонаи даромад буд, дар ихтиёри заминдорон буд. Ахли захматкаш бо шароитхои гарон дар замин кор мекарданд. Асбобу анчоми коркарди замин хеле кафомонда буд. Хамаи ин ба он оварда расонд, ки Бухорои Шарки аз чихати иктисоди на танхо аз вилоятхои марказии Осиёи Миёна, балки аз Бухорои Гарби низ кафо мемонд.
Хунарманди дар дарачаи паст буд. Андозхои зиёд ва системаи сехи инчунин камчинии ашёи хом ва сабабхои дигар сади рохи хунарманди гардиданд.
Дарачаи пасти иктисоди ба савдо таъсири манфи расонд. Савдо характери моливазкуни дошт. Дар бисёр нохияхои кухистон бозорхои савдои мавчуд набуданд. Хочаги дар холати патриархалии асри миёнаги карор дошт.
Сохти идоракунии аморати Бухоро дар асри XIX.
I Вазорати корхои хоричи I Императори Россия
Агентураи сиёсии
Россия ва Бухоро Амири Бухоро Генерал – губернатори Туркистон

Дастгохи хокимияти Маркази
Эшони раис Козикалон Кушбеги Девонбеги Закотчии калон Тупчибоши
I Раис I Кози I Бек (хоким) I Амалдор I Закотчи

Маъмурияти махаллии деха
I Мироб I Оксакол I Доруга