Хулоса

Қарни XIX дар таърихи халки точик аз он чиҳат характернок буд, ки дар натичаи сиёсати мустамликавии давлатҳои нисбатан таравдикарда, дар байни ин давлатҳо пароканда шуд. Яъне парокандагии сиёсии халки точик дар асри XIX ба авчи боло расид.
Дар натичаи сиёсати мустамликави як кисми сарзамини точикон ба генерал губернатории Туркистон (кисми Шимолии имрузаи Точикистон) ва кисми нохияҳои маркази ва Чануби Шаркии Тикистони имруза бо ёрии лашкари рус ба аморати Бухоро ҳамроҳ шуда минбаъд ин сарзамин Бухорои Шарки номида мешуд.
Аморати Бухоро давлати феодали аз чихати сиёси ва иктисоди кафомонда буд. Аз ин чиҳат дар натичаи истило шудани вилоятҳои точикнишин аз тарафи аморати Бухоро дар ҳаёти иқтисоди – ичтимоии ин минтақа ягон пешрави ва тағирот ба амал наомад.Баръакс аморати Бухоро бо сиёсати мустамликавии худ, сади таравдиёти икисодии ин сарзамин гардид. Илова аз он ахволии иктисодии мардуми заҳматкаш боз ҳам вазнинтар гардид. Агар пеш аз запт шудани ин вилоятҳо, мардум зулми яктарафа мекашид, баъди истило зулми яктарафа мекашид, баъди истило зулми амалдорони амир ба он илова шуд. Дар ин хусус норозигии мардум, ки ба шуру ошубҳои ошкоро овардв расонд, гувохи медиҳад.
Амири Бухоро баъди запт намудани Бухорои Шарки сохти идоракунии маъмуриро дар ин чо чори намуд. Барои нигоҳ доштанитартибот сарбозони худро чойгир кард.
Амалдорон аз бек сар карда то мансаби пасттарин аз руи риш ва хушмуомилаги тайин карда мешуданд. Хар кадоми онҳо на барои ободонии мулк, балки дар навбати аввал ғамии шахсии худро мехурданд. Чунин муносибат боиси боз ҳам хароб шудани иктисодиёт ва хонабурдуш гаштани аҳли мехнат гардид.
Илова аз он кисми аҳолии вилоятҳои истилошуда дар натичаи чанг курбон гашта, кисми дигари он аз диёр фирор карданд.
Бухорои Шарки баъди истилои он аз тарафи аморати Бухоро як гушаи дурдасти аз чиҳати иктисоди – ичтимои кафомонда буд. Замин, ки воситаи ягонаи даромад буд, дар ихтиёри заминдорон буд. Аҳли заҳматкаш бо шароитҳои гарон дар замин кор мекарданд. Асбобу анчоми коркарди замин хеле кафомонда буд. Ҳамаи ин ба он оварда расонд, ки Бухорои Шарки аз чиҳати иктисоди на танҳо аз вилоятҳои марказии Осиёи Миёна, балки аз Бухорои Ғарби низ кафо мемонд.
Ҳунарманди дар дарачаи паст буд. Андозҳои зиёд ва системаи сехи инчунин камчинии ашёи хом ва сабабҳои дигар сади роҳи хунарманди гардиданд.
Дарачаи пасти иқтисоди ба савдо таъсири манфи расонд. Савдо ҳарактери моливазкуни дошт. Дар бисёр нохияҳои куҳистон бозорҳои савдои мавчуд набуданд. Хочаги дар ҳолати патриархалии асри миёнаги карор дошт.
Сохти идоракунии аморати Бухоро дар асри XIX.
I Вазорати корҳои хоричи I Императори Россия
Агентураи сиёсии
Россия ва Бухоро Амири Бухоро Генерал – губернатори Туркистон

Дастгоҳи ҳокимияти Маркази
Эшони раис Қозикалон Қушбеги Девонбеги Закотчии калон Тупчибоши
I Раис I Кози I Бек (хоким) I Амалдор I Закотчи

Маъмурияти маҳаллии деҳа
I Мироб I Оксакол I Доруга